پیرو مطالبی که در پست قبلی ذکر گردید، به ذکر نمونه های تاریخی دیگری می پردازیم که نقش و اهمیت ارمنستان و حوزه جنوب روسیه را در بهبود کسب و کار صادراتی ایران بیش از پیش نمایان می کند:
- شش مرداد ۱۰۹۴ خورشیدی
عزیمت هییت آرتمی ولینسکی Artemi Volinskii به سوی اصفهان، این شخص به عنوان نماینده امپراطور روسیه اعتبارنامه های لازم جهت عقد قرارداد تجاری در زمینه های مختلف را داشته و مامور بازدید از تمام ایستگاه ها و قرارگاه های موجود در کنار دریای خزر و تمام مراکز تجاری را داشته است.
- دوم مرداد ۱۰۹۶ خورشیدی
امضاء معاهده ایران و روسیه در اصفهان، به موجب این توافق مشترک حقوق گمرکی و نوع کالای مجاز برای تجارت میان دو کشور معین و تجار روسی از طریق تجار ارمنی، حق آزادی تجارت و خرید ابریشم را پیدا کردند. در این تاریخ روسیه حق داشتن کنسولگری مستمر را در گیلان پیدا کرد.
- هشت اسفند ۱۰۹۹ خورشیدی
دستور دستگاه بازرگانی حکومتی به نماینده مقیم روسیه در قسطنطنیه
- یادداشت برداری از کلیه کالاهای ایرانی که از عثمانی به روسیه منتقل می شود
- یادادشت نام بازرگانانی که کالای ایرانی معامله می کنند و آنهایی را که از ازمیر ؛ حلب و اسکندریه و دانوب، ابریشم خام ارزان را با پرداخت حقوق گمرکی کمتر حمل می کردند.
- شهریور ۱۱۰۱ خورشیدی
گزارش میناس ارمنی به پتر کبیر در خصوص جذب هنرمندان و بازرگانان بااستعداد ایرانی ، ارمنیتزار فرمان داد تا در میان ارمنه هندوستان و ایران ؛ هنرمندان با استعداد و بازرگانان با کفایت را یافته و تشویق کنیم تا در روسیه سکنی گزینند
- بیست و چهار اردیبهشت ۱۱۰۲ خورشیدی
فرمانی درباره الزام بازرگانان ارمنی به معامله با تجار روسی؛ مجلس سنا موظف شد تا به شرکت تجاری ارامنه دستور دهد تا با بازرگانان روسی وارد تجارت شوند؛ ابریشمی که پیش از این توسط آنها به اروپا برده می شد ؛ باید به تجار روسی فروخته شود.
- چهارده تیر ۱۱۰۲ خورشیدی
اعلام روسیه در باره میزان حقوق گمرکی پرداختی توسط کمپانی بازرگانان ارمنی
- ۳ درصد عوارض از کالای ایرانی که از دریا صادر می شود
- مالیات بندی بر کالاهای فروش رفته در روسیه مانند سایر بازرگانان خارجی است
- سکه های طلای آورده شده ازاروپا ؛ به هدف خرید ابریشم خام ایران ثبت شود
- سوم خرداد ۱۱۰۸ خورشیدی
گزارش کوچاندن مسیحیان گرجستان و ارمنستان به متصرفات روسیه در قفقاز؛ روسها وترکها با استفاده از شرایط نابسامان ایران عده کثیری از عیسویان گرجستان و ارمنستان را به متصرفات جدید سوق دادند.
- هفده اسفند ۱۱۱۴ خورشیدی
اعتراض نادرشاه به اخذ مالیات از تجار ایرانی
- سیزده فروردین ۱۱۱۸ خورشیدی
کالاهای وارداتی توسط ارامنه به استارخان
ذکر این نمونه های تاریخی بیانگر این است که نقش ارمنستان به عنوان یک شریک تجاری و قدیمی ایران بزرگ، بسیار پر رنگ بوده و نیازمند بازنگری بیشتر در سطح مناسبات تجاری و تبادلات منطقه است. چراکه هر دو کشور دارای مشترکات فرهنگی و اجتماعی بسیاری بوده و می توانند با بهره گیری از این ظزفیت ها بیش از پیش از پتانسیل بالقوه تجاری خود بهره برند.